Türkiye’nin En Yüksek Yeryüzü Oluşumu Nedir?

Türkiye’nin en yüksek yeryüzü oluşumu sorusu, pek çok kişi tarafından merak edilen sorulardan bir tanesidir. Özellikle genel kültür alanında yer alan bu soru, pek çok bilgi yarışmasında insanların karşısına çıkmaktadır. Türkiye ile ilgili önemli bilgilerden olan Türkiye’nin en yüksek noktası, aslında ilkokulda hepimize öğretilen bir bilgidir. Fakat bilgi yarışmalarında ani bir şekilde insanların karşısına çıkınca insanlar panik olup bu en kolay soruda bile yanılma ihtimalleri artmaktadır.

Türkiye, oldukça engebeli bir arazidir. Fakat bir arazinin engebeli olması, o arazinin yüksek olduğu anlamına gelmemektedir. Türkiye’nin yüksekliği, batıdan doğuya doğru gidildikçe genellikle artmaktadır. Bu Türkiye’nin her yerinde böyle olmasa da, haritaya genel olarak bakıldığında böyle bir yorum yapmak mümkün hale gelmektedir. Türkiye’nin dağlık ve oldukça yüksek alanları ülkemizin doğu kısımlarında yer almaktadır. Özellikle Karadeniz Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi ve Güney Doğu Anadolu Bölgesi, çok yüksek bölgelerdir. Fakat Türkiye’nin en yüksek yeryüzü oluşumu şüphesiz ki Ağrı Dağı’dır.

Türkiye’de başka yeryüzü oluşumları da bulunmaktadır. Bu yeryüzü oluşumlarına kısaca bir göz atalım.

Türkiye’deki Yeryüzü Oluşumları Nelerdir

Türkiye’de oldukça fazla sayıda yeryüzü oluşumu mevcuttur. Türkiye hem yeryüzü oluşumu sayısı, hem dört mevsimin belirgin bir şekilde yaşanması, hem yarımada şeklinde oluşu, hem de boğazları ile oldukça önemli bir ülke halindedir. Türkiye’nin bu sebepten dolayı coğrafi zenginliklerinin çok fazla olduğunu söyleyebiliriz. Bu nedenle ülkemizin her karışı son derece etkileyici ve eşsiz manzaralara sahiptir.

Türkiye’de bulunan yeryüzü oluşumları aşağıdaki gibidir:

• Dağ
• Ova
• Plato
• Nehir
• Deniz
• Göl
• Vadiler

Tüm bu yer şekilleri ile birlikte ülkemiz şuandaki şeklini almıştır. Bu yer şekillerinin oluşumunda dünyadaki iç ve dış kuvvetler sorumludur. İç kuvvetlere örnek verecek olursak volkanizma ve deprem gibi örnekler verebilirken dış kuvvetlere örnek olarak ise rüzgarı örnek verebiliriz. Tüm bu yeryüzü oluşumları, iç ve dış kuvvetlerin etkisi ile oluşmuştur.

Türkiye’nin en yüksek yeryüzü oluşumu Ağrı Dağı olduğunu belirtmiştik. Peki Ağrı Dağı nasıl oluşmuştur? Bunun hakkında kısaca bilgi verelim.

Türkiye’nin En Yüksek Yeryüzü Oluşumu

Ağrı Dağı, ülkemizin en yüksek noktası unvanını taşımaktadır. Ağrı Dağı bir dağ olduğu için bir orojenez oluşumudur. Ağrı Dağı, volkanik bir dağdır. Şu anda herhangi bir aktifliği bulunmayan Ağrı Dağı’nın çok uzun seneler önce aktif olduğu belirtilmiştir. Fakat şu anda aktif olmayan Ağrı Dağı, ilerleyen zamanlarda aktif olur mu, bu durum henüz net değildir. Belki depremler sonrasında Ağrı Dağı da bir gün aktifleşebilir. Çünkü volkanik dağları oluşturan magma tabakası, deprem ile birlikte tetiklenerek yeryüzüne çıkabilmektedir.

Volkanik dağların oluşumu oldukça kolay anlaşılır bir konudur. Volkanik dağlar, dünyanın derinliklerinde bulunan volkanik tüf ve lav akıntılarının deprem gibi bazı sebepler dolayısı ile yeryüzüne çıkarak yer yüzünde soğuması ile birlikte oluşmaktadır. Genel olarak volkanik dağlar V, yani bir koni şeklini almıştır. Bu durum Türkiye’nin en yüksek yeryüzü oluşumu olan Ağrı Dağı için de geçerlidir. Ağrı Dağı uzaktan bakıldığında yayvan bir görünüme sahip olsa da bunun sebebi, dağın çok büyük olmasından kaynaklanır. Coğrafik olarak bakıldığında Ağrı Dağı da diğer volkanik dağlar gibi V yani koni şeklindedir. Volkanik dağların V yani koni şeklinde olması dünyanın derinliklerinde yer alan ve sonra yeryüzüne çıkan lavların soğuması ile birlikte oluşmaktadır. Bu nedenle dağların V haline gelen haline de volkan konisi denilmektedir.

Ağrı Dağı Hakkında Genel Bilgiler

Ağrı Dağı, İngilizcede Ararat Dağı olarak da bilinmektedir. Ağrı Dağı, ülkemizin en yüksek dağıdır. Ülkemizin en yüksek dağı olması ile birlikte Ağrı Dağı ülkemizdeki en yüksek yeryüzü oluşumudur. Genel olarak oldukça engebeli ve yüksek arazilere sahip bir ülke olduğumuz için Ağrı Dağı’nın yüksekliği de oldukça fazladır. Ağrı Dağı’nın rakımı, yani deniz seviyesine göre yüksekliği 5.137 metredir. Bu rakım, çok ama çok yüksek bir rakım anlamına gelmektedir.

Ağrı Dağına pek çok farklı isimler verilmiştir. Tarihimizin en önemli devletlerinden olan Selçuklu Devleti’nde Ağrı Dağı’na Eğri Dağ ismi verilmiştir. Ağrı Dağı, Ermenistan ve İran’a oldukça yakın bir dağdır. İran’a 16 kilometre, Ermenistan’a ise 32 kilometre uzaklıktadır. Ermenistan’da da Ağrı Dağı’na Ararat denilmektedir.

Ağrı Dağı’nın oldukça az bilinen bir bilgisi mevcuttur. Ağrı Dağı, ismini Ağrı ilinden alsa da %65’lik kısmı Iğdır’da iken yalnızca %35’lik bir kısmı Ağrı’dadır. Bu durumun sebebi olarak Iğdır’ın eskiden Ağrı iline bağlı bir ilçe olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu nedenle Ağrı Dağı, adını çok uzun yıllar boyunca bir il olan Ağrı’dan almıştır. Adını sırf bu nedenden dolayı değiştirmek çok mantıksız olacağı için de yıllar boyunca bu şekilde anılmaya devam edilmiştir.

Ağrı Dağı, aslında iki zirveden oluşmaktadır. Fakat genel olarak büyük zirve, Ağrı Dağı olarak anılmaktadır. Yan yana olan iki zirvesinden 5.137 metre rakım ile Türkiye’nin en yüksek yeryüzü oluşumu olan Büyük Ağrı Dağı’nın zirvesi, Atatürk zirvesi, 3898 metre rakım ile onun yanında olan Küçük Ağrı Dağı’nın zirvesi ise İnönü zirvesi olarak anılmaktadır. Bunun nedeni, ülkemizin kurulmasında emeği geçen iki kahramanın bu büyük ve yüksek zirvelere adlarının yakışmasıdır.

Ağrı Dağı, dört mevsim boyunca karla kaplı bir dağdır. Zirvesindeki kar katmanı, yani buzulu, hiç erimemektedir. Bunun sebebi, çok yüksek olduğu için buzulun sabit kalması için gereken ısının olmasıdır. Ayrıca bu buzul, Türkiye’deki en büyük buzuldur. Ağrı Dağı’nın kalıcı kar sınırı yaklaşık 4300 metredir. Fakat bu sınırın önceki zamanlarda 3000 metreye kadar inmiş olduğunu belirten çalışmalar mevcuttur.

Ağrı Dağı’na tırmanmak isteyen pek çok kişi olmuştur. Bu kişilerin bazıları yalnızca rekor kırmak istediğinden, bazıları da Ağrı Dağı’nın zirvesinde bazı çalışmalar yürütmek istediğinden tırmanmayı hedeflemiştir. Bu amaçlarını gerçekleştiren kişiler vardır. Marco Polo, yazılarında Ağrı Dağı için “hiçbir zaman çıkılamayacak bir dağ” ifadesini kullanmıştır. Ağrı Dağı oldukça dik ve çıkılması son derece zor ve tehlikeli bir dağdır. Bu nedenle Ağrı Dağı’na çıkmak 1990 yılında yasaklanmıştır. Fakat bu yasak yalnızca 9 sene sürmüştür. 1998 yılında birkaç kişinin dağa çıkmasına izin verildikten sonra bu yasağın kaldırılmasına karar verilmiştir.

Ağrı Dağı’nın Dinler Üzerindeki Önemi

Türkiye’nin en yüksek yeryüzü oluşumu olan Ağrı Dağı, Hristiyanlık ve Yahudilik için oldukça önemli bir yere sahiptir. Yahudi ve Hristiyanlar, Nuh Tufanından sonra Hz. Nuh’un gemisinin Ağrı Dağının tepesine indiğine inanmaktadır. Bu nedenle bu dağ bu iki din için son derece önemli bir konumdadır. Fakat bu bilgi, İslam’da ve Erken Hristiyanlıkta böyle değildir. Kuran’ı Kerim’de de Hz. Nuh’un gemisinin Nuh Tufanından sonra Şırnak’ın Silopi ilçesindeki Cudi Dağı’na indiği bildirilmektedir.

Pek çok farklı özelliğe sahip olan Ağrı Dağı, ülkemiz için ayrıca turistik bir öneme sahiptir. Ülkemizin en ihtişamlı ve en güzel dağlarından birisi olan Ağrı Dağı’nın ülkemiz için önemi, tartışılmaz bir gerçektir.