Gözün yapısında bir bozukluk olmaksızın görme keskinliğinde azalmaya neden olan göz tembelliği nedir, toplumun %1.6 ila %3.6’sında görülür. Tedavi edilebilmesine rağmen aileler fark etmediği için görme kaybına neden olabilir. Göz tembelliği, optik sinirin yetersiz kullanımı nedeniyle oluşur. Yani göze ulaşan görüntü nöral tabakaya ulaşmaz veya bulanıktır.
Göz tembelliğinden kurtulmak için bu sinirlerin uyarılması gerekir. Çocukluk çağında başlayan göz tembelliği için kritik dönem ilk 6 ay ile 7-8 yaş arasıdır. Bu yaştaki çocuklarda görme bozukluğunun fark edilmemesi nedeniyle olmayan rahatsızlık, sık göz kırpma hareketleriyle belirti verir. Gözün klinik muayenesi ile belirlenebilen hastalığın tedavisi ne kadar erken yapılırsa sonuç o kadar iyi olur.
Bu nedenle bebekleri ve çocukları 6 ayda bir göz muayenesine götürmek önemlidir.
Göz Tembelliği Nedir?
Ambliyopi, gözün yapısında ve görme sinirinde herhangi bir bozukluk olmamasına rağmen bir gözde normal sınırların diğerine göre daha az görmesi olarak tanımlanabilir. Doğumdan itibaren beyin gelişimini artıran görme kapasitesi, kişinin daha iyi ve net görmesini sağlar. Ambliyopi olarak da bilinen göz tembelliği, kişi gözlük veya kontakt lens kullansa bile sağlıklı bir göz kadar keskin ve net göremez.
Bunun nedeni bebeklik veya çocukluk döneminde göz tembelliği nedeniyle görme merkezinin yeterince gelişmemesidir. Yani kullanılmayan bir sinir zamanla etkisiz hale gelir ve işlevini kaybeder. Işık bir veya iki göze girerse, gözün görme kapasitesi azalır. Zamanla beyin, gözden gelen uyaranlara tepki vermemeye başlar.
Genellikle bir gözü etkilese de, bazı durumlarda her iki gözün de etkilendiği görülmektedir. Doğumdan sonraki ilk 6 aydan 7-8 yaşına kadar 6 ayda bir görme kontrolü yaptıran çocuklarda göz tembelliği kolaylıkla teşhis ve tedavi edilebilir. Ancak ailelerin muayene olmadan çocuğun göz tembelliğini fark etmesi zordur.
Ambliyopinin kalıcı görme hasarına neden olmaması için 7-10 yaşından önce tedaviye başlamak önemlidir. Bununla birlikte, tedavi ne kadar erken başlarsa, sonuçlar o kadar iyi olur.
Göz Tembelliğinin Nedenleri Nelerdir?
Göz tembelliği; göz veya beyinde herhangi bir hasar olmamasına rağmen, gözün bir veya iki tarafında da görme keskinliğinde azalmaya neden olan bir göz rahatsızlığıdır. Göz tembelliği genellikle şunlardan kaynaklanır:
Şaşılık: Şaşılık (strabismus) veya göz kayması, göz tembelliğinin başlıca nedenlerinden biridir. Her bir gözde altı ekstraoküler kas vardır. Bu kaslardan bir veya birkaçındaki zayıflık şaşılığa neden olur. Yenidoğanlarda şaşılık normal kabul edilse de 4 veya 6 aylıkken kendi kendine geçmezse tıbbi bir sorun olarak kabul edilir.
Göz numaraları arasındaki fark: Bir gözde diğerinden daha fazla miyop, hipermetrop veya astigmatizma varsa göz tembelliğine neden olur. Bunun nedeni, her iki gözden gelen görsel sinyallerin beyin tarafından doğru algılanmaması ve bir gözden gelen sinir sinyallerinin göz ardı edilmesidir. Ayrıca göz merceğinde kanamaya ve gözlerin şekil ve boyutlarında farklılıklara neden olabilir.
Göz kapağı düşüklüğü: göz kapağı düşüklüğü, doğuştan veya sonradan edinilmiş bir durum olabilir. Göz kapağının, gözün renkli kısmını örtmesine göz kapaklığı düşüklüğü denir. Kişinin görüşünü etkileyen bu durum zamanla göz tembelliğine yol açar.
Katarakt: Doğumda göz dokusunun deforme olmasına bağlı olarak gelişen bir durumdur. Göz tembelliği oluşumunu kolaylaştıran katarakt varlığında bazı göz kasları inaktif hale gelir. Çok erken ve şiddetli ambliyopiye neden olan bu durum bir an önce cerrahi olarak tedavi edilmelidir.
Göz kapaklarında sarkma ve şaşılık aileler tarafından fark edilebilse de dışarıdan gözle görülmeyen miyop, ambliyopi ( göz kapağı düşüklüğü) ve katarakt gibi hastalıklar aileler tarafından fark edilemeyebilir. Göz muayenesine götürülmeyen çocuklarda ambliyopi gelişiminde önemli rolü olan bu hastalıklara daha geç yaşta yakalanmak tedaviye yanıtta gecikmeye neden olabilir.
Göz Tembelliğinin Belirtileri Nelerdir?
Tedavi edilmediği takdirde görme keskinliğinde hızlı düşüş, her iki gözde görme kaybı, derinlik algısında zorluk ve sağlam gözde görme kaybına neden olabilen ambliyopi, kişi için oldukça rahatsız edici bir durumdur. Şaşılık, göz tembelliğinin en yaygın belirtisidir. Şaşılık dışarıdan fark edilebilse de, genellikle ailelerin fark etmediği düzeyde başka nedenler de vardır. Aşağıdaki belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız, göz tembelliğinden şüpheleniyorsanız bir doktora danışmanız önerilir:
- Sık göz kırpma hareketi,
- Bir gözü kapatma isteği,
- Gözleri ovalamak ya da kısarak bakmak,
- Bir nesneye bakarken odaklanamamak,
- Yakına bakmaktan kaçınmak,
- Dikkat dağınıklığı, göz tembelliğinin belirtileri arasında yer alır.
Göz Tembelliği Nasıl Tedavi Edilir?
Ambliyopi ne kadar erken tedavi edilirse görmedeki iyileşme o kadar hızlı olur. Göz tembelliği tedavisinin kolay fakat zaman alan bir süreci vardır. Doktorun önerdiği zamanda uygulanmalıdır. Göz tembelliği için kullanılan tedavi yöntemlerinden bazıları şunlardır:
Kapama Tekniği: Sağlıklı göz bir bandajla kapatılarak zayıf olan göz daha etkin kullanılabilir. Kapatma süresi ambliyopisi olan kişinin yaşına ve hastalığın derecesine göre değişiklik gösterebilir. Genç yaşta teşhis edilen ambliyopi vakalarında kapama tekniği süresi daha kısadır.
Ortoptik Tedavi: Bir hastanede yapılan bir fizik tedavi türü olan ortoptik tedavi, işlevsiz göz kaslarının harekete geçirilmesini ve güçlendirilmesini içerir. Derinlik algısını arttırmada da etkili olan bu yöntem, insanların gözlerine yönelik bir egzersiz olarak da bilinmektedir. Doktor gözleri birer birer kapatır ve göz kaslarının güçlenmesine destek olur.
CAM Tedavisi: Hastanede gerçekleştirilen bu tedavi yöntemi, kapama tedavisi ile birlikte uygulanmaktadır. CAM tedavisinde; çeşitli desenlere sahip siyah ve beyaz renklerde dairesel bir kart, şeffaf bir labirentin altındaki bir makine tarafından yavaşça döndürülür. Bu süreçte çocuktan, bir kalem kullanarak labirentten çıkış yolunu bulması istenir. Ambliyopi olan gözü odaklamak ve göz kaslarını güçlendirmek amaçlanır.
Sağlıklı gözler için 6 ayda bir göz doktoruna muayene olunmalıdır. Sağlıklı günler dileriz.
Prof. Dr. Ahmet Akman Göz Tembelliği Nedir? başlıklı youtube videosunuda izleminizi tavsiye ederim.
Harika bir yazı olmuş. Daha fazla bilgi almam gerektiği için okudum fazlasıyla bilgilendirici bir yazı benim ihtiyacımı karşıladı oldukça yeterli. Çok teşekkür ederim emeğinize sağlık.